Του Παύλου-Σωκράτη Παυλίδη*

Μέχρι τη δεκαετία του 1970, σχεδόν όλες οι δουλειές των γεωργών στο λεκανοπέδιο των Μουριών, μετακινήσεις, μεταφορές προϊόντων, γεωργικές εργασίες, γίνονταν αποκλειστικά με τη βοήθεια των ζώων, με βόδια, άλογα, βουβάλια, μουλάρια και γαϊδούρια.

Ο πεταλωτής από το Σαράι της Θράκης Νικόλαος και ο γιος του Δημήτριος Αλμπάνης, κάτοικοι του χωριού Ακακίες των Μουριών, έκτισαν δίπλα στο σπίτι ένα υπόστεγο και δέχονταν τους πελάτες για το καλίγωμα των ζώων τους. Ο πεταλωτής αγόραζε φύλλο χοντρής λαμαρίνας, σημάδευε πάνω της το ανάλογο μέγεθος με την πατούσα του ζώου και με ειδικό ψαλίδι έκοβε τα σημαδεμένα πέταλα, χτυπώντας με βαριοπούλα πάνω στο ψαλίδι.

Ετοίμαζε όσα πέταλα είχε κόψει και μετά τα περνούσε ένα-ένα πάνω στο σιδερένιο αμόνι και με ζουμπά άνοιγε τρύπες. Υστερα από αυτή την δουλειά, με το σφυρί χτυπούσε πάνω στις τρύπες για να μην έχουν προεξοχές, λίμαρε γύρω και τα πέταλα ήταν έτοιμα.

Ο σιδεράς Μιχάλης Εμμανουηλίδης, κι αυτός απ’ τις Ακακίες, Θρακιώτης από το Σαράι, έκοβε πέταλα και τα πουλούσε στους πεταλάδες. Εκοβε πέταλα για όλα τα ζώα. Για άλογα και μουλάρια που κουβαλούσαν φορτίο από το βουνό, τα πέταλα ήταν διαφορετικά από των άλλων ζώων. Το πίσω μέρος είχε τακούνι για τον κατήγορο, ενώ στα άλογα και μουλάρια του κάμπου ήταν ίσια τα πέταλα, σε σχήμα μισοφέγγαρου. Πέταλο μεγάλο με τακούνια κρεμούσαν στην είσοδο του εργαστηρίου, αλλά και σε μαγαζιά και σπίτια και συμβόλιζε ευτυχία. Τα ζώα τα πεταλώνουν για να περπατούν άνετα στις δουλειές που τα οδηγούν οι άνθρωποι.

Δεν προϋπήρχαν στο λεκανοπέδιο τέχνες για να πάει κανείς να μάθει την τέχνη του πεταλωτή. Οι πεταλωτήδες ήσαν αυτοδίδακτοι.

Τα εργαλεία του πεταλωτή ήταν ψαλίδι, σφυρί, τανάλια για να βγάζει τα φθαρμένα καρφιά και πέταλα, λίμα για να λιμάρει τα πέταλα, ράσπα για να καθαρίζει τα ξερά νύχια, μαχαίρι για τα νύχια, σανδάκι (πάλι για τα νύχια), ζουμπάς για να ανοίγει τρύπες στο πέταλο, αμόνι και άλλα.

Με τα εργαλεία αυτά φορούσαν πέταλα στις οπλές των ζώων, μ’ άλλα λόγια, όπλιζαν τα νύχια τους.

Την ώρα του πεταλώματος καμιά φορά γινόταν λάθος, απροσεξία και ο πεταλωτής αντί να καρφώσει το καρφί στη σκληρή μεριά της οπλής, το κάρφωνε στη μαλακή με αποτέλεσμα να μολύνεται το πόδι του ζώου και αυτό να κουτσαίνει. Τότε αφαιρούσαν το πέταλο και έβαζαν κατράμι στην πληγή.

Ο πεταλωτής είναι ένα επάγγελμα αιώνων.

Τα ζώα που δουλεύουν κοντά στον άνθρωπο θέλουν φροντίδα, πρέπει να είναι πεταλωμένα για να μπορούν να αποδώσουν στη δουλειά. Την ώρα του πεταλώματος σηκώνουν το πόδι του ζώου, αυτό που θα καλιγώσουν. Αν το ζώο είναι ζωηρό και υπάρχει το ενδεχόμενο να κλωτσήσει, τότε δένουν τη μουσούδα του, αν είναι ανήσυχο, τότε τη σφίγγουν σιγά-σιγά, μέχρι να πονέσει και να ηρεμήσει.

Ο πεταλωτής, από την πολύ δουλειά, πολλές φορές δεν προλάβαινε. Ελεγε στον πελάτη “έλα αύριο”, όπως συνήθως γίνεται σήμερα με τα συνεργεία αυτοκινήτων. Με τη διαφορά ότι ο καλιγάς περνούσε τότε στα ζώα πέταλα, ενώ ο γκαραζιέρης στα αυτοκίνητα λάστιχα.

*Από το βιβλίο του “Το λεκανοπέδιο των Μουριών”

Τα τρία βιβλία του Παύλου-Σωκράτη Παυλίδη υπάρχουν τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κιλκίς.