Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ελληνες συγγραφείς του περασμένου αιώνα. Εργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Κάποια από αυτά δημιούργησαν τριβές με κάποιους εκκλησιαστικούς χώρους και ήταν φυσικό, αφού με υβριστικά λόγια αναφέρονταν στο Χριστό και την Εκκλησία. Αλλωστε, υπήρξεν “σημείον αντιλεγόμενον” και μεταξύ των Ελλήνων συγγραφέων, αλλά κυρίως μεταξύ αριστεριστών και εθνικοφρόνων, μέσα σε μια ψυχροπολεμική εποχή, όπου τα πολιτικά πάθη ήταν οξυμμένα. Εξήντα χρόνια πέρασαν από το θάνατό του και ακόμα καλλιεργείται από ορισμένους ο μύθος, ότι η Εκκλησία τον Αφόρισε και δεν τον κήδευσε.
Ο μύθος αυτός έχει καταρριφθεί από έγγραφα και συγκεκριμένα γεγονότα, που αποδεικνύουν ότι: “Ουδέποτε ο Ν. Καζαντζάκης αφορίστηκε από την Εκκλησία”.
Στα γεγονότα αυτά ξεχωρίζει η ιστορία ενός στρατιωτικού ιερέα, ο οποίος ακόμα βρίσκεται “εν ζωή”, του π. Σταύρου Καρπαθιωτάκη, που συνόδευσε τον Καζαντζάκη στην τελευταία του κατοικία και μάλιστα χρειάστηκε να φύγει από το στρατόπεδο όπου υπηρετούσε, χωρίς άδεια, διότι ο διοικητής είχε δώσει διαταγή να μην βγει κανένας έξω από το στρατόπεδο στις 5 Νοεμβρίου, που θα κηδεύονταν ο Ν. Καζαντζάκης. Οι Αρχές και ο στρατός φοβόντουσαν μεγάλες φασαρίες. Για την πράξη του αυτή, του επεβλήθηκε από στρατοδικείο 20ήμερη φυλάκιση.
Η ιστορία του παπά Σταύρου, καθώς και τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στην Κρήτη το 1957, την ημέρα της κηδείας του συγγραφέα, δεν θα είχαν σημασία αν δεν τα εντάξει κανείς στο γενικότερο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής.
Λίγο πριν από την κηδεία του, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ευγένιος Ψαλιδάκης, επικοινώνησε με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να ενημερώσει για την κατάσταση, να μάθει αν έχει αφοριστεί ο Καζαντζάκης και να λάβει οδηγίες περί του πρακτέου. Η απάντηση που έλαβε ήταν: “Εις απάντησιν σεπτής εντολής, γνωρίζω υμίν ότι ερευνήσας μετά προσοχής τους οικείους κώδικας του Αρχείου, δεν ανεύρον τοιούτον αφορισμόν. Εναπόκειται εις τον οικείον Αρχιερέα πως θα διαχειρισθεί το ζήτημα (αρθ. έγγραφο 23/57 Αρχιγραμματέας Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων). Ο Αρχιεπίσκοπος λοιπόν, κ. Ευγένιος, κλήθηκε ν’ αποφασίσει για την τέλεσιν της νεκρώσιμης ακολουθίας. Ετσι, η εξόδιος ακολουθία έγινε κανονικά στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο, με όλα τα προβλεπόμενα από την Ορθόδοξη Εκκλησία και μάλιστα προεξήρχεν ο Κρήτης Ευγένιος, με τον Πρωτοσύγκελό του και 17 ιερείς.
Λίγο χρόνια μετά την κηδεία, την Κρήτη επισκέφτηκε ο τότε οικ. Πατριάρχης Αθηναγόρας, όπως πληροφορεί σε σχετικό κείμενό του, ο Αρκαλοχωρίου Μητροπολίτης κ. Ανδρέας, τονίζοντας: Είναι πολύ χαρακτηριστική η δήλωση του τότε οικ. Πατριάρχη Αθηναγόρα, όταν ρωτήθηκε για το Ν. Καζαντζάκη: “Τα βιβλία του κοσμούν την πατριαρχική βιβλιοθήκη”.
Ο Ν. Καζαντζάκης λοιπόν, όχι μόνο δεν αφορίστηκε από την Εκκλησία, αλλά και ενταφιάστηκε σύμφωνα με τους κανόνες και την τάξη της Εκκλησίας. Οσοι λοιπόν καλλιεργούν αυτόν τον μύθο του αφορισμού, για οποιονδήποτε λόγον, είναι ψευδολόγοι και συκοφάντες.
*Πρωτοπρεσβύτερος