Του Παύλου-Σωκράτη Παυλίδη*

“Ο Γιάννος Κυριάκου, οπλαρχηγός των ανταρτικών ομάδων για το Μακεδονικό, πολεμούσε κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Ο Κυριάκου είναι ο πρώτος που βγήκε στα βουνά του Βαλάντοβου, με δύναμη σε άνδρες και όπλα. Ο Κυριάκου είχε επαφή με την Αθήνα, έρχονταν Ελληνες και οπλίζο­νταν στο σπίτι του Γιάννου, αγώνας από κοινού με τον Καπετάν Αντώνη Γιαννάκη.

Τον Γιάννο Κυριάκου τον περικύκλωσαν οι Βούλγαροι, ντύθηκε γυναικεία ρούχα, πήρε την στάμνα για νερό στη βρύση. Οι Βούλγαροι τον έψαχναν, ρώτησαν τον ίδιο αν ξέρει που είναι ο Γιάννος, ενώ ήταν ο ίδιος!

Ο Αντώνης και ο Γιάννος, και οι δύο καπεταναίοι, μαζί συνεργάζονταν και χτυπούσαν τους Βούγαρους κομιτατζήδες.

Οι Βούλγαροι μάζεψαν όλους τους Ελληνες σε τούρκικο τζαμί να τους κάψουν, πρόλαβαν όμως οι Ελληνες α­ντάρτες κι έτσι τους παράτησαν οι Βούλγαροι και έφυγαν”.

Αυτά τα αφηγήθηκε ο Παντελής Καλεντέρης.

Το χωριό Λιθωτό

Το χωριό Λιθωτό είναι χτισμένο στις πλαγιές του Μπέλλες, στα ριζά του. Κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Συρία, από τις πόλεις Χαλέπι και Περότι-εκεί βρέθηκαν εκτοπισμένοι από τον Πόντο, από τα μέρη της Ορντού, της Γαράτας, του Χετάρ, του Πέαλαν με το ποτάμι Πόροφλου.

Ηρθαν πρόσφυγες στα 1924 και κατοίκησαν το χωριό μέχρι το 1946. Τότε έγιναν πρόσφυγες για δεύτερη φορά, επειδή δεν μπορούσαν να μείνουν στην παρμεθόρια γραμμή λόγω του εμφυλίου που είχε ξεσπάσει-πρόσφυγες μέσα στην Ελλάδα!

Το χωριό είχε παραγωγή καπνού, καλαμποκιού, σιταριού, σίκαλης.

Ετρεφαν πολλά ζώα, πρόβαρα, γίδια, αγελάδες και βουβάλια.

Ο πρώτος δάσκαλος στο χωριό ήταν ο Κωνσταντίνος Ιωσηφίδης από το Κιλκίς.

Στα 1930 με προσωπική εργασία οι κάτοικοι του Λιθωτού έκτισαν την εκκλησία στο όνομα του Προφήτη Ηλία, με ιερέα τον παπά Χαράλαμπο.

Οι πρώτες οικογένειες που εγκαταστάσθηκαν στο χωριό ήσαν:

1. Ιωάννης Προβάτιδης και Σοφία
2. Νικόλαος Καβαζίδης και Σοφία
3. Βασίλης Αμανατίδης και Χαρίκλεια
4. Παναγιώτης Τυριακίδης και Αντιγόνη
5. Ιωάννης Κωνσταντινίδης και Μαρούλα
6. Νικόλαος Προβατίδης και Ναζλού
7. Νικόλαος Λαζαρίδης και Μαρία
8. Ευστάθιος Προβατίδης και Σοφία
9. Ιωάννης Αμανατίδης και Παρθένα
10. Λάζαρος Αμανατίδης και Σταυρούλα
11. Ευστάθιος Αμανατίδης και Περιστέρα
12. Ιωάννης Προβατίδης και Ανθη
13. Κωνσταντίνος Πανιτζίδης και Σοφία
14. Ανδρέας Χαλκίδης και Δέσποινα
15. Νικόλαος Πανιτζίδης και Μαρία
16. Κωνσταντίνος Αμανατίδης και Μαρία
17. Στυλιανός και Μαρία
18. Κοσμάς Καρακάσης και Αγάπη
19. Ευστάθιος Ζερζελίδης και Δέσποινα
20. Λάζαρος Προβατίδης και Σταυρούλα
21. Χρίστος Προβατίδης και Σοφία
22. Χαράλαμπος Πηλιανίδης και Σοφία
23. Ιορδάνης Προβατίδης
24. Χαράλαμπος Αμανατίδης και Κυριακή
25. Στέφανος Πανιτζίδης και Μαρία
26. Ηλίας Πανιτζίδης και Κυριακή
27. Θεοχάρης Τσολιαρίδης και Μελπομένη
28. Παντελής Τσιλτακίδης και Μάρθα
29. Αλέκος Προβατίδης
30. Τριαντάφυλλος Κουρουκλίδης και Σοφία
31. Σταύρος Πηλιανίδης και Θεοδώρα

Φονευθέντες το 1944 από το χωριό Λιθωτό, όπως αναγράφονται στην αναθηματική στήλη:

1. Βασίλης Αμανατίδης
2. Πολύκαρπος Αμανατίδης
3. Χρίστος Αμανατίδης
4. Ευστάθιος Αμανατίδης
5. Λάζαρος Προβατίδης
6. Κυριάκος Προβατίδης
7. Θεοφύλακτος Προβατίδης
8. Νικόλαος Προβατίδης
9. Πολύκαρπος Προβατίδης
10. Χαράλαμπος Πηλιανίδης
11. Στυλιανός Πηλιανίδης
12. Τριαντάφυλλος Κουρουκλίδης
13. Νικόλαος Λαζαρίδης
14. Στέφανος Πανιτζίδης
15. Παναγιώτης Τυριακίδης
16. Θεοχάρης Τσοϊλερίδης
17. Ανδρεάς Χαλκίδης
18. Χρίστος Χαλκίδης
19. Κωνσταντίνος Σουρβανίδης
20. Δημήτριος Μάστας
21. Θεόδωρος Τερζάνης (αδελφός του γνωστού φαρμακοποιού των Μουριών Αριστείδη).

*Από το βιβλίο του “Το Λεκανοπέδιο των Μουριών